ارز دیجیتال بانک مرکزی

آیا بانک‌های مرکزی می‌توانند آینده‌ی ارزهای دیجیتال را رقم بزنند؟ این سوالی است که در سال‌های اخیر با ظهور ارزهای دیجیتال و ورود بانک‌های مرکزی به این عرصه، بیش از پیش مطرح شده است. از یک سو، بانک‌های مرکزی به عنوان نهادهای مالی قدرتمند، توانایی تأثیرگذاری عمیقی بر سیستم‌های مالی دارند. از سوی دیگر، ارزهای دیجیتال با فناوری بلاکچین خود، نوید دنیای مالی غیرمتمرکز و شفاف را می‌دهند.

ورود بانک‌های مرکزی به دنیای ارزهای دیجیتال، تلاقی دو دنیای متفاوت را به همراه داشته است. دنیایی که در آن، پول فیات توسط دولت‌ها کنترل می‌شود و دنیایی که در آن، ارزهای دیجیتال به دنبال ایجاد سیستمی غیرمتمرکز هستند. در ادامه مقاله به بررسی مباحث زیر می پردازیم:

• تعریف ارز دیجیتال بانک مرکزی و اهداف این ارزها
• انواع ارزهای ملی و مزایا و معایب آنها
• آینده ارزهای دیجیتال ملی

 

---

همچنین بخوانید : ارز دیجیتال با پشتوانه طلا

---

ارز دیجیتال بانک مرکزی CBDC چیست؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) در واقع نسخه دیجیتالی پول فیات است که توسط بانک مرکزی یک کشور صادر می‌شود. این مفهوم به عنوان یک نوآوری در حوزه مالی، توجه بسیاری از دولت‌ها و نهادهای مالی را به خود جلب کرده است. برخلاف ارزهای رمزنگاری شده مانند بیت کوین که به صورت غیرمتمرکز هستند، CBDC‌ها تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی قرار دارند و به عنوان یک ابزار پرداخت قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

اهداف ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC): تحولی نو در سیستم مالی

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)، نسخه دیجیتالی پول نقد هستند که توسط بانک‌های مرکزی صادر می‌شوند. این ارزها با هدف بهبود کارایی سیستم پرداخت، افزایش دسترسی به خدمات مالی و مقابله با چالش‌های مرتبط با پول نقد و ارزهای دیجیتال خصوصی طراحی شده‌اند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر اهداف این ارزها می‌پردازیم.

اهداف اصلی CBDC

1. بهبود کارایی سیستم پرداخت:
   • سرعت و هزینه تراکنش‌ها: CBDC‌ها می‌توانند تراکنش‌ها را سریع‌تر و با هزینه کمتر نسبت به روش‌های سنتی انجام دهند. این امر به ویژه برای تراکنش‌های بین‌المللی حائز اهمیت است.
   • تسویه حساب آنی: با استفاده از CBDC، امکان تسویه حساب آنی تراکنش‌ها فراهم می‌شود که به کاهش ریسک اعتباری و بهبود جریان نقدینگی کمک می‌کند.
   • افزایش شفافیت: CBDC‌ها می‌توانند شفافیت بیشتری را در سیستم پرداخت ایجاد کنند و به نظارت بر فعالیت‌های مالی کمک کنند.
2. افزایش دسترسی به خدمات مالی:
   • فراگیری مالی: CBDC‌ها می‌توانند به افراد کم‌درآمد و مناطقی که دسترسی محدودی به خدمات مالی دارند، امکان دسترسی به سیستم مالی را فراهم کنند.
   • کاهش هزینه‌های تراکنش: کاهش هزینه‌های تراکنش، به ویژه برای تراکنش‌های خرد، می‌تواند به افزایش استفاده از خدمات مالی کمک کند.
3. مقابله با چالش‌های مرتبط با پول نقد و ارزهای دیجیتال خصوصی:
   • جلوگیری از پولشویی و تأمین مالی تروریسم: CBDC‌ها می‌توانند به دلیل ماهیت دیجیتال خود، نظارت بر تراکنش‌ها را آسان‌تر کرده و از فعالیت‌های غیرقانونی جلوگیری کنند.
   • حفاظت از حریم خصوصی: CBDC‌ها می‌توانند به گونه‌ای طراحی شوند که حریم خصوصی کاربران را حفظ کنند و در عین حال به اهداف نظارتی دست یابند.
   • رقابت با ارزهای دیجیتال خصوصی: با ارائه یک جایگزین ایمن و قابل اعتماد، CBDC‌ها می‌توانند با ارزهای دیجیتال خصوصی مانند بیت کوین رقابت کنند.

 

انواع ارزهای دیجیتال بانک مرکزی

این ارزها با هدف مدرن‌سازی سیستم‌های پرداخت، افزایش کارایی و امنیت تراکنش‌ها، و گسترش دسترسی به خدمات مالی طراحی شده‌اند و به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. CBDC‌های عمده‌فروشی (Wholesale CBDC)

• تعریف: CBDC‌های عمده‌فروشی به طور عمده برای تراکنش‌های بین‌بانکی و نهادی طراحی شده‌اند. این نوع ارزها به عنوان یک ابزار تسویه حساب بین بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• مزایا:
  • کاهش ریسک سیستمیک: با استفاده از CBDC‌های عمده‌فروشی، می‌توان ریسک‌های مرتبط با سیستم‌های پرداخت سنتی را کاهش داد و به ثبات مالی کمک کرد.
  • تسویه حساب سریع‌تر: تراکنش‌ها با استفاده از CBDC‌های عمده‌فروشی به سرعت و به صورت ۲۴ ساعته قابل انجام هستند.
  • افزایش شفافیت: این ارزها به افزایش شفافیت در سیستم‌های پرداخت کمک می‌کنند و به نظارت بهتر بر فعالیت‌های مالی امکان می‌دهند.
• کاربردها:
  • تسویه حساب بین‌بانکی: CBDC‌های عمده‌فروشی به عنوان یک ابزار برای تسویه حساب بین‌بانکی در بازارهای مالی استفاده می‌شوند.
  • عملیات بازار باز: بانک‌های مرکزی می‌توانند از CBDC‌های عمده‌فروشی برای اجرای عملیات بازار باز و کنترل عرضه پول استفاده کنند.

۲. CBDC‌های خرده‌فروشی (Retail CBDC)

• تعریف: CBDC‌های خرده‌فروشی به طور مستقیم در اختیار عموم قرار می‌گیرند و برای پرداخت‌های روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع ارزها می‌توانند به صورت دیجیتالی در کیف پول‌های الکترونیکی یا کارت‌های پرداخت ذخیره شوند.
• مزایا:
  • گسترش دسترسی به خدمات مالی: CBDC‌های خرده‌فروشی می‌توانند به افراد فاقد حساب بانکی دسترسی به خدمات مالی را فراهم کنند.
  • کاهش هزینه‌های تراکنش: هزینه‌های مرتبط با تراکنش‌های نقدی و کارت‌های اعتباری را کاهش می‌دهد.
  • افزایش کارایی سیستم پرداخت: سیستم پرداخت را کارآمدتر و سریع‌تر می‌کند.
• کاربردها:
  • پرداخت‌های روزمره: برای پرداخت‌های روزمره مانند خرید کالا و خدمات از فروشگاه‌ها و کسب‌وکارها استفاده می‌شود.
  • حواله‌های بین‌المللی: برای انجام حواله‌های بین‌المللی با هزینه کمتر و زمان سریع‌تر استفاده می‌شود.
  • پرداخت‌های دولت: دولت‌ها می‌توانند از CBDC‌های خرده‌فروشی برای پرداخت‌های خود به شهروندان استفاده کنند.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی پتانسیل تحول در سیستم‌های مالی را دارند. با این حال، پیاده‌سازی موفق CBDC‌ها نیازمند توجه به چالش‌های موجود و اتخاذ رویکردی جامع و چندجانبه است.

 

مزیت ها و چالش های ارزهای بانک مرکزی

در ادامه به بررسی مزایا و چالش‌های این نوع ارزها خواهیم پرداخت.

مزایای ارزهای دیجیتال بانک مرکزی

1. کارایی و سرعت تراکنش‌ها: CBDCها می‌توانند سرعت تراکنش‌ها را به طور قابل توجهی افزایش دهند و هزینه‌های مربوط به پردازش پرداخت‌ها را کاهش دهند. این امر به ویژه برای تراکنش‌های بین‌المللی مفید است.
2. شفافیت و ردیابی: با استفاده از فناوری بلاکچین، می‌توان تمام تراکنش‌ها را به صورت شفاف و قابل ردیابی ثبت کرد. این امر به مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم کمک می‌کند.
3. دسترسی گسترده‌تر: CBDCها می‌توانند به افراد بدون دسترسی به خدمات بانکی، امکان دسترسی به سیستم مالی را فراهم کنند.
4. پایداری سیستم مالی: CBDCها می‌توانند به پایداری سیستم مالی کمک کنند و از بروز بحران‌های مالی جلوگیری کنند.
5. نوآوری در پرداخت‌ها: CBDCها می‌توانند امکان پرداخت‌های جدید و نوآورانه را فراهم کنند. برای مثال، می‌توان از آن‌ها برای پرداخت‌های خرد یا پرداخت‌های خودکار استفاده کرد.
6. حاکمیت پولی: بانک‌های مرکزی می‌توانند از طریق CBDCها، کنترل بیشتری بر سیاست‌های پولی داشته باشند و به طور مؤثرتر به اهداف خود دست یابند.

چالش‌های ارزهای دیجیتال بانک مرکزی

1. هزینه‌های پیاده‌سازی: پیاده‌سازی سیستم‌های CBDC نیازمند سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات است.
2. امنیت سایبری: CBDCها در معرض حملات سایبری قرار دارند و حفاظت از آن‌ها در برابر تهدیدات سایبری یک چالش بزرگ است.
3. حریم خصوصی: جمع‌آوری داده‌های تراکنش‌ها برای اهداف نظارتی ممکن است به حریم خصوصی افراد آسیب برساند.
4. تغییر در رفتار مصرف‌کننده: تغییر عادات مصرف‌کننده و پذیرش گسترده CBDCها نیازمند زمان و آموزش است.
5. اثرات بر سیستم بانکی: معرفی CBDCها ممکن است بر مدل کسب‌وکار بانک‌ها و مؤسسات مالی تأثیرگذار باشد.
6. تعامل با ارزهای دیجیتال خصوصی: چگونگی تعامل CBDCها با ارزهای دیجیتال خصوصی مانند بیت کوین و اتریوم یکی دیگر از چالش‌های مهم است.
7. خطرات سیستمیک: در صورت بروز اختلال در سیستم CBDC، ممکن است کل سیستم مالی با خطر مواجه شود.

بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در حال بررسی و آزمایش CBDCها هستند و به دنبال یافتن راه حل‌هایی برای رفع این چالش‌ها هستند. پیاده‌سازی موفق CBDCها نیازمند همکاری بین بانک‌های مرکزی، دولت‌ها و بخش خصوصی است.

 

ارز دیجیتال بانک مرکزی در کشورهای مختلف

در حال حاضر، بسیاری از بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در حال بررسی و توسعه CBDCها هستند. برخی کشورها مانند چین، باهمی و جامائیکا، پیشرفت‌های قابل توجهی در این زمینه داشته‌اند. با این حال، هنوز تا رسیدن به یک استاندارد جهانی برای CBDCها فاصله زیادی باقی مانده است.

در نهایت، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی پتانسیل آن را دارند که تحولی عظیم در سیستم‌های پرداخت ایجاد کنند و به بهبود دسترسی به خدمات مالی کمک کنند.

طبق آمار منتشر شده از سایت ico.org.uk :

To date, approximately 130 national governments (representing approximately 95% of world GDP and including all of the G7) have begun looking into the application of CBDCs. More than 15 national schemes are in a pilot or later stage, including in France, Canada, India, Singapore, and China.

تا به امروز، تقریباً 130 دولت ملی (که تقریباً 95٪ از تولید ناخالص داخلی جهان را نشان می دهند) شروع به بررسی کاربرد CBDCs کرده اند. این طرح در بیش از 15 کشور از جمله فرانسه، کانادا، هند، سنگاپور و چین در مرحله آزمایشی قرار دارد.

 

CBDC در مقایسه با ارزهای دیجیتال

امروزه دو اصطلاح در کانون توجه قرار گرفته‌اند: ارزهای دیجیتال و CBDC. هر دو این اصطلاحات به نوعی از پول دیجیتال اشاره دارند، اما تفاوت‌های اساسی بین آن‌ها وجود دارد. در این مقاله، به مقایسه جامع CBDC (ارز دیجیتال بانک مرکزی) با ارزهای دیجیتال می‌پردازیم. CBDC و ارزهای دیجیتال هر دو پتانسیل تغییر شکل دادن به سیستم مالی را دارند. CBDC به عنوان یک ابزار پرداخت قانونی و تحت نظارت دولت، می‌تواند به بهبود کارایی و شفافیت سیستم پرداخت کمک کند. از سوی دیگر، ارزهای دیجیتال با تمرکز بر غیرمتمرکز بودن و ایجاد یک سیستم مالی جدید، پتانسیل ایجاد تحولات بزرگی در این حوزه را دارند.

 

چه آینده‌ای برای ارزهای دیجیتال ملی متصور است؟

آینده ارزهای دیجیتال ملی بسیار روشن به نظر می‌رسد و انتظار می‌رود که این ارزها در سال‌های آینده نقش پررنگ‌تری در اقتصاد جهانی ایفا کنند. در ادامه برخی از مهم‌ترین تحولات احتمالی در این حوزه را بررسی می‌کنیم:

• افزایش سرعت و کارایی تراکنش‌ها: یکی از مهم‌ترین مزایای CBDCها، سرعت و کارایی بسیار بالای تراکنش‌ها است. با استفاده از این ارزها، می‌توان تراکنش‌ها را به صورت آنی و با هزینه‌های بسیار پایین انجام داد که این امر می‌تواند به بهبود کارایی سیستم‌های پرداخت کمک کند.
• شفافیت و ردیابی‌پذیری: تمامی تراکنش‌های انجام شده با استفاده از CBDCها به صورت شفاف ثبت و ضبط می‌شوند که این امر به مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم کمک می‌کند.
• گسترش دسترسی به خدمات مالی: CBDCها می‌توانند به افراد فاقد حساب بانکی و مناطق دورافتاده دسترسی به خدمات مالی را فراهم کنند. این امر به کاهش نابرابری‌های مالی و توسعه اقتصادی کمک می‌کند.
• توسعه پرداخت‌های خرد: CBDCها می‌توانند برای پرداخت‌های خرد بسیار مناسب باشند و جایگزین مناسبی برای پول نقد به شمار روند.
• تسهیل سیاست‌های مالی: بانک‌های مرکزی می‌توانند با استفاده از CBDCها، سیاست‌های مالی خود را با دقت بیشتری اجرا کنند و به ابزارهای جدیدی برای کنترل تورم و تحریک اقتصادی دست پیدا کنند.
• همکاری بین‌المللی: توسعه CBDCها می‌تواند به همکاری بین‌المللی در حوزه مالی کمک کند و به ایجاد یک سیستم پرداخت جهانی کارآمدتر منجر شود.

برای تحقق این پتانسیل ها، باید چالش‌های موجود در این حوزه به دقت بررسی و راهکارهای مناسب برای آن‌ها ارائه شود. در آینده نزدیک، شاهد رقابت شدیدی بین کشورها برای توسعه و اجرای CBDCها خواهیم بود و این رقابت می‌تواند منجر به شکل‌گیری یک سیستم مالی جهانی جدید شود.